بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه

این مقاله به شناسایی بنیادهای اساطیری و حماسی داستان دیوان مازندران در شاهنامه با توجه به پیشینة آنها در متون اوستایی، پهلوی، سغدی و ... می­پردازد. نخستین سرچشمه­های اساطیری و حماسی دیوان مازندران در متون اوستایی و پهلوی است. در این متون دیوان مازندران در دو ساختار مینوی و انسان­گونه ظاهر شده و در برابر اهورامزدا، ایزدان و انسان­ها قرار می­گیرند. اما داستانی مستقل در کتاب نهم دینکرد آمده که چارچوب حماسی داستان دیوان مازندران را بوجود آورده ­است. در این داستان دیوان مازندران انسان­هایی غول ­پیکرند که در برابر فریدون قرار می­گیرند و این روایت به گزارش نخست کوش­نامه منتقل می­شود. انسان­های غول­پیکر در گزارش دینکرد و کوش­نامه با گذر از داستان­های نریمان و دیوان مغرب، سام و نره­ دیوان مازندران و رستم­نامة سغدی دارای گوهر اهریمنی شده و به دیوانی از تبار اهریمن با نیروهای جادویی و کردارهای فرابشری دگرگون می­شوند. در پایان داستان دیوان مازندران پس از اسطوره­زدایی به گزارش دوم کوش­نامه انتقال می­یابد.